Ovo je jedna od izuzetno mi dragih knjiga – „Monadologija“ od Gotfrida Vilhelma Lajbnica. Oni upućeniji u filozofiju i matematiku pre svega, dobro poznaju značaj i vrednost ovog dela, ali uopšte uzev, moglo bi se reći:“ Pa dobro, knjiga ko knjiga, lepo, ali šta s tim?“
Ono što ovu konkretnu knjigu izdvaja mimo svih drugih, kao i ono što želim ovim člankom iskazati, tiče se načina na koji sam došao do nje.
Moj prijatelj i kolega, negde na polovini naših studija, rešio je da svrati do mene na rođendanske palačinke na vodi sa studentskom kafom od 3dcl. Dugo je razmišljao šta da mi pokloni, a onda mu je sinulo. Otišao je do Narodne biblioteke i „pozajmio“ ovu knjigu. Zašto baš nju? Kao što se na slici iz bibliotekarskog kartona vidi (koji je došao zajedno s knjigom), lutao je od police do police sve dok nije pronašao knjigu koju sam ja među poslednjima uzimao, a onda na poleđini kartona napisao – „..(meni, je l’) ... za rođendan od Narodne biblioteke“.

Šta je u tome čudno? Možda ništa, a možda se ipak mogu pojaviti neka pitanja:

Da li i kakve moralne reperkusije ima „pozajmljivanje“ knjiga? Da li je to zločin ili samo prekršaj, oseća li izvršilac unutrašnju nelagodu, ima li u tome dobra ili je to jednostavno osuđujući čin neovlašćenog prisvajanja (knjiga ili patike, potpuno je svejedno)?

Može li se na činjenici da su se nekada knjige krale u izvesnom smislu ocrtati generacijski jaz? Kome od današnje mladeži pada na pamet da na ovako drastičan način dođe do knjige, ali do novca, patika i uopšte materijalnih dobara svakako je druga priča? Zašto je sve lakše naći dobro i bogato uređene domove u kojima se čovek izuzetno neprijatno oseća, jer nigde nema niti jedne jedine knjige? Zašto su na sajmu knjiga najprodavaniji hamburgeri i razne ukrasne đinđuve?

Šta se desilo sa Njenim veličanstvom knjigom i posilnim joj slugom čitaocem?

Ovo je e-mail koji sam dobio pre par dana?????!!!!!

FROM MRS. STELLA TONGA
J.H.B SOUTH AFRICA
Hello Dear,

l know you will be surprise to get this letter from me, l am only a widow who is desperate for an assistance, I am Mrs. Stella Tonga a widow originally from Zimbabwe, but living in south Africa with my son Paul as a refugee after the death of my husband, l inherited the sum of US$12Million (Twelve Million United States America Dollars), from my late husband which he deposited in a private security company here in south Africa before he died, he was a very rich tobacco farmer before he died, he was killed my our president ROBERT MUGABE government, lf you listen to international news CNN or BBC you will know what is happening in my country Zimbabwe, please go into this website you understand me http://www.rte.ie/news/2000/0418/zimbabwe.html
 
I found you interesting as a partner who l can trust to help me transfer this money out of South Africa. l am living as a refugee l cannot transfer this mo ney myself. Please do contact me on the above email address (………………….) please write me on my private email above please.  
 
l am willing to give you some commission, l will tell you more when l hear from you, l also have a good friend of my late husband who is a financial adviser here ( Bank Manager) who promise to help me transfer this money bank when l get somebody l trust, he was the person that advised me to get an international partner to assist me, because l cannot do any banking transaction here in south Africa because l am a refugee, l will want you to be honest to with me please that is all l need from you.
 
l will send you my picture, my son picture, my refugee identity and my international passport and my husband's death certificate, so you can see everything about me, l tell you more about this transaction when l get your reply, please l want you to be honest with me, if you are not honest l will not carry out this transaction with you, once more reply me on this email address 
(……………………….)

  l am waiting for your response 
Regards,
Mrs. Tonga

U drugoj polovini 5. veka p.n.e. helenski polisi doživljavaju izvestan procvat u političkom, ekonomskom, vojnom i kulturnom pogledu. Njihova imanentna antitetika tokom 4. veka dovodi do krize i sloma „klasičnog „ polisa i uspostavljanja nove društvene i duhovne paradigme (u težištu interesovanja nije više priroda kao kod „fizičara“ kosmološkog perioda, već temeljno pitanje postaje čovek, čime otpočinje tzv. antropološki period antičke epohe). Vesnici i značajni akteri ovog obrta bili su filozofi – sofisti (Protagora iz Abdere, Gorgija iz Leontina, Hipija iz Eleje, Prodik sa Keosa, Antifont, Alkidam, Likofron, Pol, Trasimah iz Halkedona, Kritija iz Atine, ...).
Sofisti su sebe nazivali učiteljima mudrosti (sophia – mudrost, sophos – mudrac), tačnije, putujućim učiteljima mudrosti, budući da su se selili iz jednog u drugi polis poučavajući svoje sagovornike novoj disciplini – retorici, veštini javnog govorenja (od grč. retoreo – držim govor), koja se u vreme ekpanzije demokratskog uređenja smatrala vrlo poželjnim umećem (često završavajući u eristici – veštini prepiranja, umeću napadanja ili odbijanja bilo koje teze, zaključivanju ne radi istine već radi pobede nad suparnikom – čijim se tvorcem smatra Protagora).
Vodeća intencija sofističkog učenja je uzimanje vlastite subjektivnosti kao merila i svrhe svega, što vodi u svojevrsni skepticizam i opštu relativizaciju. Možda najilustrativniji primer predstavlja čuveni Protagorin stav HOMO MENSURA, odn. – „Čovek je mera svih stvari, onih koje jesu da jesu, a onih koje nisu da nisu“, ili Gorgijin – „ nema istine, a da je ima, ne bi se mogla spoznati, a kad bi se mogla spoznati, ne bi bila saopštiva“.
Vrlo brzo (zahvaljujući Sokratu i Ksenofanu, Platonu, Aristofanu i Aristotelu) sofisti postaju ozloglašeni zbog služenja lažnim dokazima, namernog izvrtanja misli, namernog izdavanja slabijih argumenata za jače i posebno zbog činjenice da su oni prvi koji su od slušalaca naplaćivali svoja predavanja (a neki se od njih tako prilično obogatili). Kako je to moglo biti prihvaćeno od Helena, možda najbolje ilustruje Ksenofan, kada u „Uspomenama o Sokratu“ kaže – „I one koji mudrost za novac prodaju onome ko hoće zovu sofistima kao bludnike“ (kao one koji svoju lepotu prodaju za novac).
Tako stižemo do Aristotelovog „Organona“, čiji značajan odeljak nosi naziv – „O sofističkim pobijanjima“. Tu je zasnovano učenje o logičkim greškama – sofizmima i paralogizmima, kao takvim zaključcima (i dokazima) koji prividno izgledaju tačni, ali su ustvari lažni. 
PARALOGIZMI – su nenamerne logičke greške (obično usled jezičke konfuzije);
SOFIZMI – su namerno učinjene logičke greške (u tom smislu Platon sofiste i naziva - „trgovci hranom za dušu“).

Osnovna intencija ovog priloga je pomoć učenju (i izučavanju) logike, pružanjem određenih ilustrativnih primera. Tako najpre pogledajmo neke od čuvenih antičkih sofizama:

  (Dalje)

Jedno od temeljnih filozofskih pitanja svakako je pitanje o istini. U svojoj kompleksnosti ono, pored logičkog razmatranja, povlači sobom i ontološki uvid – šta jeste (najpoznatije određenje istine koje daje tzv. teorija korespondencije, glasi: VERITAS EST ADAEQUATIO INTELLECTUS ET REI, ili kako to Aristotel u Metafizici 1011b27 kaže: ...reći da biće jeste i nebiće nije, istinito je; ili B.Bošnjak u Filozofija i kršćanstvo, str. 260: A govoriti o onome što jest da jest sigurno je apsolutno određenje istine. To adekvatno izražava naša riječ – istina. U samom pojmu sadržan je i problem. Istina je ono što je isto: to jest, sadržaj mišljenja treba da bude adekvatan biću o kome se misli. Etimološki „istina“ i „isto“ svodi se na korijen jbctb-), nadalje, neizostavno je i epistemološko (gnoseološko) propitivanje uslova, granica i moći spoznavanja, etc.

Od antike (sa izuzetkom srednjeg veka, gde se hrišćanstvo svom silinom obrušilo na ono najizvrsnije – um, pokušavajući da na to mesto umetne „neposredni uvid“, odn. veru) baštinimo razlikovanje 4 temeljne spoznajne moći: 1) čulnost, 2) opažanje, 3) razum i 4) um. „Isto se istim spoznaje“ – govorili su stari Grci, listom prihvatajući čulnost kao najnižu spoznajnu moć i izvor obmana, budući da njome spoznajemo samo fenomene (pojave), stvari kakvim se nama pojavljuju, a ne kakve su u svojoj istini – same po sebi. Tako recimo Platon dijalektiku određuje kao put dolaženja do pojmovnog saznanja koji polazi od najnižeg stepena saznanja (čulnog), ide preko proučavanja i razumevanja matematičkih oblika i relacija, da bi dospeo do onog najvišeg – do uvida u vrhunsko dobro, ideju Dobra koja je dobro po sebi.
U 17. veku, jedan od vodećih predstavnika engleskog empirizma, John Lock, izjavljuje : NIHIL EST IN ITELLECTU, QUOD ANTEA NON FUERIT IN SENSU ! odn. – „Nema ničeg u intelektu (umu) što prethodno nije prešlo preko čula“. Njegov savremenik, Gottfrid Wilhelm Leibnitz, ali predstavnik racionalizma, lucidno odgovara : „da, osim intelekta samog!!!“.

Varaju li čula ili ne, koliko je čulna spoznaja verodostojna? Zašto su stari Grci pretpostavljali sferični oblik Zemlje, izračunavajući njen obim pomoću štapa, senke i bunarske vode? Zašto su razjareni popovi 1600. godine na cvetnom trgu u Rimu spalili Đordana Bruna? Kako se Nikola Kopernik svojom heliocentričnom postavkom usudio prkositi „očiglednosti“ crkvenog tumačenja božanske objave? 
Kakva je priroda čulne spoznaje; šta su čula?
U Transcendentalnoj estetici Kritike čistog uma, Kant, noseći se ovim pitanjima, određuje prostor i vreme kao transcendentalne forme čulnosti apriori, odn. one forme koje uopšte omogućuju spoljašnju čulnu datost.
Šta je, dakle, vreme? Šta je prostor? Kakav je njihov odnos? .............

U traganju za odgovorima na ova (i mnoga druga proizlazeća pitanja), smatram ilustrativnim „bacanje pogleda“ na neke od radova velikog holandskog majstora grafike i čulno-prostorne igre, M.C.Eschera . 

Maurits Cornelis Escher

1898-1972

gore-dole? 

leva ili desna? 

dan - noć

Escherov "vodopad", uz pokušaj "lego" verzije

Čovek se lako pogubi u vremenskim orijentirima i horizontima generacijskih razlika. Tek u poslednje vreme postajem svesniji činjenice da su se "neki novi klinci" rađali i 80-tih, i 90-tih, i da se hvala bogu tek rađaju, tako da je njima ono što je "nešto starijima" podrazumevano - gotovo potpuno nepoznato, bajkovita priča!

E, pa, pošto kažu da slika govori više od hiljadu reči, evo njima, a i svima ostalima, jednog upozorenja i podsećanja.

Mlađima - da shvate na tuđem iskustvu (i prekinu prokletstvo ovog naroda da uvek iznova proživljava isto ne izvukavši pouke iz grešaka) koliko apstinencija i nezainteresovanost za opšte stvari može biti strašna i pogubna;

"Nešto starijima" - mučno podsećanje, DA SE NIKAD NE ZABORAVI !!!!!!!!!!!

l